2024-05 Slapen
Dagboek van Parki
2024-05 Slaapproblemen bij Parkinson
Zoals bij de vaste lezers van mijn blog bekend is, heb ik al heel lang een slaapprobleem. Althans, ik ben erg vroeg wakker
Gelukkig ben ik niet meer om half vier of vier uur wakker, maar meestal tussen vijf uur en half zes. Voor anderen een gruwel, ik ben er zelf inmiddels aan gewend. Omdat ik er overdag zelden last van heb, houd ik mijn zelf-ontdekte trucjes aan, om minder slecht te slapen.
’s Avonds tv kijken of lezen lukt niet, dan zit ik al gauw te knikkebollen. Dat zijn dus bezigheden voor overdag 😊
Het Parkinsoncafé in Oegstgeest had in april het slaap problemen als onderwerp. Daar moest ik dus heen!
Snel daarna werkte ik mijn aantekeningen uit. Later stond ook de powerpoint op de site van het Parkinson café.
Eye-opener
De middag bevestigde vooral, wat ik al wist en dat ik goed bezig was. Toch wel heel fijn om te horen. Een Eye-opener voor mij was wel, dat je ook slecht kunt slapen door teveel bewegen overdag. Of door teveel Parkinson medicatie!
En als je niet kunt slapen overdag, dat je ook bijvoorbeeld 3 x 20 minuten met je ogen dicht op bank op bed kunt gaan liggen.
Ik ga in dit blog niet de hele presentatie overnemen. Maar een (heel korte) samenvatting is hier wel op zijn plaats, vind ik.
Slapen is belangrijk, je besteed er ongeveer een derde van je leven aan!
Wanneer heb je een slaapprobleem?
Slecht slapen heet een slaapprobleem als
- je minimaal 3 x p week / meer dan 3 maanden slecht slaapt
- je overdag moe bent, concentratieproblemen hebt, snel geïrriteerd bent
Er zijn heel veel slaapproblemen, waarvan een aantal vaker voorkomt bij mensen met Parkinson. Slaapstoornissen zorgen voor minder kwaliteit van leven, ook bij partners!
Welke slaapstoornissen komen voor bij Parkinson?
Over al deze problemen is veel verteld, ook over mogelijke oorzaken en behandelingen.
Ik noem hier alleen het Remslaap probleem wat uitvoeriger: REM slaap Behavioural Disorder (RBD) komt bij 90% van de ‘Parki’s’ voor en bij 20-50% ook bij MSA)!
Slaaptekort verergert RBD.
Veel bewegen tijdens slaap en schreeuwen kan zelfs een vroeg teken van Parkinson zijn!!
-
Schade aan (slaap regulerend systeem in) het brein
- REMslaap probleem
- Rusteloze benen ( niet kramp)
- Hallucinaties / levendige dromen
- Veel bewegen tijdens slaap (PLMD) en vaak overdag moe
- Slaapapneu
- Stridor (ademgeluid)
- Slaperigheid overdag: Excessive Daytime Sleepiness
2. Secundaire oorzaken: gevolg van symptomen van Parkinson: motore systeem of autonome systeem.
- Trillen; pijn in de spieren en gewrichten
- Moeite met omdraaien in bed
- Als omdraaien niet meer lukt, is het vinden van een goede slaaphouding moeilijk
- Te weinig slaapdruk: weinig buiten zijn / niet actief zijn
3. Slaapprobleem door medicijnen:
- Slaapprobleem door medicijnen:
- Te kort werkende parkinsonmedicatie (off)
- Overmatige bewegingen ’s ancht
- Slapeloosheid
- Hallucinaties
- Overmatige slaperigheid oevrdag (EDS)
Slaap hygiëne tips
- Je bed is om in te slapen, niet om wakker in te liggen.
- Overdag: korter en vaker een dutje, bv 3 x 20 min. Of max een uur (als je tijdens je diepe slaap wordt, wordt je heel beroerd wakker)
- Overdenk moment overdag! Niet in bed piekeren
- Overdag bewegen; van teveel bewegen kun je ook slecht gaan slapen
- ‘s Avonds niet actief zijn, wel in de ochtend en middag.
- Beeldschermen uit, 1,5 uur voor het slapen
- Licht dempen in de avond.
- ’s Avonds ‘je activiteiten afbouwen (‘opslomen’), ontspannen
- ‘s Avonds een lauwe douche voor het slapen
- Banaan eten voor het slapen
- Altijd ontspanning oefeningen voor het slapen gaan
- ’s Avonds niet teveel meer drinken; geen koffie of alcohol
- Donkere stille kamer, juiste temperatuur
- In slaap komen mag 45-60 minuten duren!
- In bed geen klok meer kijken; zet eventueel een wekker
- Bed uit mag bij irritatie; ga binnen 30 minuten terug
- Niet gaan plassen als het niet echt nodig is (als je wakker wordt, wordt je blaas ook wakker)
- Oud Matras? Hoofdkussen? Satijnen hoeslaken?
Slaapoefentherapie.
Als bovenstaande allemaal niet helpt, kun je slaapoefentherapie proberen. Het is een 24-uurs aanpak en zorgt voor een positieve gedragsverandering.
Het is een traject van 6 weken; na 3 maanden wordt de therapie geëvalueerd.
- Goede samenwerking tussen neuroloog en slaapoefentherapeut nodig
- Het blijft maatwerk: uitproberen van verschillende behandelmogelijkheden.
Meer info op: https://www.slaapoefentherapie.nl/
Bronnen
Bronnen: eigen aantekeningen en aantekeningen Joyce
Powerpoint van Ada van Schaik op parkinson café Oegstgeest